ساخت واحد کترینگ ملی در فضا!

صنعت حمل و نقل آنلاین: در دنیای امروز و در کشورهای پیشرفته یا در حال توسعه، ایجاد و توسعه هر مجموعه تجاری، مبتنی بر مطالعات، امکان‌سنجی، تهیه طرح‌های توجیهی مبتنی بر واقعیات روز و نقشه راه است. در چنین دنیایی الزامات و قوانین استثناپذیر نبوده و پیش‌بینی‌های مبتنی بر برآوردهای دقیق و کارشناسی شده در تمامی برنامه‌ریزی‌های کوتاه و بلند مدت لحاظ می‌شوند. برای انجام هر کاری به متخصص آن رجوع شده و تصمیمات کلان با خرد جمعی و کسب مشورت و نظر مشاوران خبره امر گرفته می‌شوند. در نتیجه تصمیمات خلق‌الساعه با ذکر «الهی به امید تو» کوچک‌ترین جایی در سیستم‌های مدیریتی جدید و به روز دنیا نداشته، منطق و بینش در کنار بهره‌وری از فناوری و دانش نوین و پایش مستمر عملکردها حرف اول و آخر را در تمامی اقدامات عملی و اجرایی خواهند زد.

اما متقابلاً در کشورمان ایران، دیر زمانی است همه چیز دانی و همه فن حریفی، پارادایم لاینفک و باور حک شده در اذهان خرد و کلان‌مان شده که پیروی از این قبیل باورهای پوسیده و قدیمی، همچون سدی مستحکم بر سر راه پیشرفت‌مان قرار گرفته است. از سوی دیگر، نگاه سطحی کمی و نه کیفی مدیران کلان کشور به عملکرد مجموعه‌های تحت امر باعث شده تا عوامل هم به‌جای تصمیم‌سازی، پایش و پیشبرد امور اجرایی از طریق انجام مطالعات کارشناسی، تهیه طرح‌های توجیه‌پذیر و در نهایت اعلام میزان اثربخشی اقدامات، به بزرگ‌نمایی نتایج تصمیمات فی‌البداهه، بازی با ارقام و آمارسازی غیرواقعی جهت توجیه پس از عمل روی آورند. در نهایت چنین رویکرد و عملکردی باعث اتلاف منابع محدود و جایگزینی غافلگیری‌های مکرر به‌جای پیش‌بینی و تدبیر شده است.

در خبرهای ماه گذشته صنعت هوایی کشور خواندیم که کترینگ جدید هواپیمایی جمهوری اسلامی ایران در فرودگاه بندرعباس با حضور تنی چند از مدیران شرکت، نمایندگانی از شرکت فرودگاه‌ها، ناوبری هوایی و سازمان هواپیمایی کشوری، نهادهای نظامی و انتظامی و مسئولان استانی افتتاح شد. رئوس مطالب عنوان شده توسط مژگان معراج‌محمدی، مدیرکل کترینگ هما در نشست افتتاحیه این مجموعه به نقل از تارنمای شرکت و پورتال اطلاع‌رسانی وزارت راه‌و‌شهرسازی بدین شرح است:

قرارگیری ایستگاه ثابت پروازی (Base) ناوگان ATRایران‌ایر در فرودگاه بندرعباس و همچنین ضرورت حفظ امنیت مسافران و در کنار الزام قرارگیری مجموعه کترینگ در محوطه ایرساید فرودگاه، ایجاب می‌کرد که کترینگ هما در فرودگاه بندرعباس ایجاد شود و در زمان ساخت این پروژه، کترینگ فرودگاه بندرعباس از فرودگاه شیراز تامین می‌شد.

کترینگ فرودگاه بندرعباس هما با قابلیت سرویس‌دهی به مسیرهای دوربرد و بین‌المللی در وسعت ۲۵۰ مترمربع، در مدت زمان کوتاه ۳ ماهه و با هزینه ایجاد و بهره‌برداری ۳۰۰ میلیون تومان احداث شده است. همچنین این مجموعه توانایی تولید ۶ هزار سرویس در روز را دارا بوده که این ظرفیت می‌تواند علاوه بر ایران‌ایر، در اختیار سایر شرکت‌های هواپیمایی نیز قرار گیرد. وی در پایان گفت: خوشحال هستیم که با افتتاح کترینگ بندرعباس، توانمندی‌های منطقه، مجموعه هما و کشور تقویت شد و امیدواریم این افزایش توانمندی به توسعه و درآمدزایی بیشتر منجر شود.

خلاصه تعبیر و تفسیر این خبر کوتاه مسرت‌بخش و امیدوارکننده با دیدگاهی خوشبینانه این‌گونه است که در شرایط کنونی اقتصادی، هواپیمایی هما با وجود مضیقه مالی ناشی از زیان انباشته شرکت و کمبود منابع کشور، به نیابت از مردم شریف ایران با یک سرمایه‌گذاری اندک ولی هوشمندانه، در پروژه‌ای کاملا کارشناسی شده، آن هم در مارکت بزرگ و بکری که تاکنون هیچ ایرلاین یا شرکت تجاری دیگری شم و بینش ورود به آن را نداشته، مشارکت جسته و در نتیجه مردم شریف ایران اکنون مالک تاسیسات و سرمایه ملی سودآور جدیدی شده‌اند. بالطبع و مطابق روش معمول در ساخت و تجهیز این مجموعه کوچک ولی پویا و با بازدهی بسیار بالا، علاوه بر پیش‌بینی‌های لازم جهت پیاده‌سازی طرح‌های توسعه آتی و رعایت تمامی الزامات و استانداردهای مربوطه، مواردی نظیر استفاده از دانش روز و بهره‌گیری از تجهیزات و تمهیدات متناسب فعالیت‌های بلندمدت صنعتی و کار در مناطق مرطوب و گرم کنار دریا (خورندگی و استهلاک بالا) جهت کاهش هزینه‌های آتی مربوط به تعمیر و نگهداری هم در نظر گرفته شده است. اما آیا واقعیت امر هم چنین است؟!

در این یادداشت تحلیلی قصد ورود به مباحث کلی‌تری چون چگونگی مکان‌یابی و تعیین فرودگاه بندرعباس به‌عنوان ایستگاه ثابت پروازی ناوگان کوتاه‌برد ایران‌ایر را ندارم. قطعا تصمیم‌سازان و تصمیم‌گیران این شرکت با توجه به تجارب گذشته مبتنی بر اظهارات مدیران قبلی خود، یعنی زیان کلان ناشی از دو فرودگاهه بودن هما (مهرآباد و امام خمینی)، بررسی کافی و دقت نظر مضاعفی در انتخاب یکی از شهرهای جنوبی به‌جای تعیین نقطه‌ای در مرکز کشور (جهت کاهش بعد مسافتی و ایجاد مزیت سهولت دسترسی به تمامی مقاصد داخلی پروازی) را مبذول داشته‌اند. اما اگر بنا به گفته مسئول مربوطه، دلیل اصلی ایجاد مجموعه را حفظ امنیت مسافران و رعایت الزامات در نظر بگیریم، معلوم نیست که چرا این مهم و لزوم در اولین اولویت‌های ساخت و تجهیز ایستگاه ثابت پروازی شرکت قرار نگرفته است تا امنیت مسافران برای ماه‌های متمادی با مخاطره جدی مواجه نشود؟! مخاطب فهیم مجموعه‌ای که شعار خود را «رسالت هما، ایمنی شما» قرار داده، چگونه این تناقض آشکار در گفتار با کردار مسئولان این شرکت ملی را تعبیر می‌کند؟

در همه کشورها، ساختمان‌ها و تجهیزات دولتی به‌عنوان سرمایه‌های ملی محسوب می‌شوند و در ساخت و تجهیز این اماکن، همواره اصل و سعی بر آن بوده است که ضمن پیش‌بینی طرح‌های توسعه آتی در تمامی برنامه‌های فیزیکی و طراحی‌ها، با به‌کارگیری مصالح با کیفیت و مستحکم، تعمیر و نگهداری اصولی و بهره‌گیری از تمهیدات ویژه مهندسی، امکان بهره‌برداری بلندمدت و طولانی از این امکانات سرمایه‌ای مقدور باشد که نمونه‌های فراوانی از این ساختمان‌های دولتی، عمومی و دایر با قدمت (گاهی بیش 100 سال) را در ایران و سایر کشورها می‌بینیم و مصداق روشن و عینی آن، مجموعه کترینگ هواپیمایی هما در فرودگاه مهرآباد تهران است.

همچنین به دلیل شرایط خاص صنعت هوانوردی تجاری، تامین اقلام پذیرایی هوایی با حساسیت دوچندانی انجام پذیرفته که پیاده‌سازی استانداردهای مخصوص و پروتکل‌های ویژه بهداشتی، ایمنی و امنیتی از الزامات این بخش از خدمات‌رسانی هوایی است. بر همین مبنا تاسیس و تجهیز یک واحد کترینگ هوایی استاندارد، حداقل ملزوماتی نظیر راه‌اندازی آزمایشگاه مواد غذایی، جداسازی کامل مکان‌های آلوده و پاک، نصب پرده‌های هوا، به‌کارگیری تاسیسات سرمایشی ـ گرمایشی و هواسازهای مجهز به فیلترهای مخصوص رطوبت‌گیر، ضدذرات معلق و باکتری، دارا بودن کامیونت ویژه حمل اقلام کترینگ، مخازن و تصفیه‌کننده‌های آب و فاضلاب، سردخانه‌های مجزای زیر صفر، بالای صفر و ضایعات، سیستم‌های بر خط تامین برق اضطراری، دوربین مدار بسته، اعلام و اطفای حریق، تابلوهای برق ضد آب و… را طلب کرده که تامین این اقلام نیازمند سرمایه‌گذاری اولیه نسبتا بالایی است. همچنین به جهت لزوم به‌کارگیری نیروی انسانی بیشتر به‌خصوص در بخش کنترل و پایش تولید نظیر پرسنل حراست و حفاظت فیزیکی، ایمنی، کنترل کیفی، بهداشت، آزمایشگاه و… نسبت به آشپزخانه‌های صنعتی معمول با کاربری پذیرایی زمینی، بهای تمام شده محصول به شدت بالا می‌رود. بنابراین شرکت‌های هواپیمایی عموما به‌دلیل لزوم سرمایه‌گذاری بالا و نیز عدم صرفه و توجیه اقتصادی تولید اقلام مورد نیاز به‌خصوص در مقیاس غیرصنعتی و دستی، از ساخت واحدهای کوچک و کم‌بازده کترینگ پرهیز کرده و ترجیحا احتیاجات‌شان را از طرق دیگری نظیر سفارش کترینگ به سایر ایرلاین‌ها یا حذف وعده غذایی اصلی با تنظیم ساعت پروازها و پذیرایی با میان وعده (رفرش) تامین می‌کنند.

به‌طور حتم و مسلما عزیزان ما در مدیریت کترینگ هما، در تصمیم‌گیری و تصمیم‌سازی برای تاسیس این واحد کترینگ 250 مترمربعی و بنا به گفته با قابلیت سرویس‌دهی به مسیرهای دوربرد و بین‌المللی (یعنی امکان تامین انواع میان وعده سبک و سنگین در کنار وعده غذای اصلی گرم) تمامی موارد مذکور را در نظر گرفته‌اند و قطعا نتیجه بیش از نیم قرن تجربه و نگاه مسئولانه به پروژه مذکور به‌عنوان یک سرمایه ملی در کنار پیش‌بینی تمامی نیازهای کنونی و آتی شرکت و نیز پیاده‌سازی همه الزامات پیش‌نیاز ساخت یک واحد کترینگ هوایی استاندارد باعث خواهد شد تا آیندگان ما در 50 سال بعد هم مالک مقیاس کوچک‌تری از کترینگ قدیمی اما فعال و مایه افتخار هما در فرودگاه مهرآباد باشند. اما در این میان اعلام هزینه 300 میلیون تومانی برای انجام اقدامات و الزامات فوق در حالی‌که تنها بهای یک دستگاه کامیونت 6 تن مورد نیاز بسیار بیش از این مبلغ است اگر شوخی نباشد، قطعا توهین به شعور مخاطب محسوب می‌‌شود.

اما آیا اصولا کترینگی با فضای 250 مترمربعی قابلیت و توانایی رسیدن به ظرفیت تولید روزانه 6000 سرویس غذایی مناسب برای مسیرهای دوربرد و بین‌المللی را داراست؟ جهت راستی‌آزمایی این ادعا و برای یافتن پاسخ صحیح لازم است نگاهی بیندازیم به یکی از بزرگ‌ترین آشپزخانه‌های مکانیزه و صنعتی دنیا یعنی کترینگ هوایی امارات به مساحت 163000 مترمربع (پس از کسر فضای خشک‌شویی 11000مترمربعی) با ظرفیت تولید 225000 سرویس در روز و متوسط تولید روزانه 180000 سرویس مورد نیاز، اعم از میان وعده سبک تا انواع غذای سرد و گرم برای مسیرهای هوایی کوتاه، میان و دور برد داخلی و بین‌المللی. این مجموعه عظیم صنعتی در فرودگاه دوبی واقع شده و در حال حاضر با 11000 نفر نیروی انسانی متخصص، به‌صورت 24 ساعته و در 7 روز هفته خدمات خود را به بیش از 100 ایرلاین مختلف ارایه می‌دهد. همچنین یادآوری این نکته ضروری است که در چنین مجموعه‌هایی با این حجم از تولید (مقیاس تولید صنعتی)، تمامی سیستم‌های افزایش بهره‌وری پیاده‌سازی، پایش، اصلاح مستمر شده و راندمان بالای آن در مسیر بهبود روزافزون است.

اما جهت ایجاد تصویر ذهنی و برآورد شرایط ایده‌آل (بدون در نظر گرفتن مزیت‌هایی نظیر صرفه مقیاس و…) تنها با یک تناسب‌بندی ساده جهت کوچک کردن اشل فضای این مجموعه به فضای 250 متر، به ظرفیت روزانه 345 سرویس کامل کترینگ و 17 نفر نیروی انسانی می‌رسیم. توجه به این مهم ضروری است که این مقدار حداکثر ایده‌آل و دست بالای میزان تولید روزانه اقلام غذایی در یک فضای 250 متری با کاربری کترینگ مکانیزه هوایی با قابلیت سرویس‌دهی انواع غذای مناسب تمامی مسیرهای کوتاه و دور برد هوایی است. مطابق همین ارقام، کترینگ هوایی امارات برای رسیدن به میزان تولید روزانه 6000 سرویس به حداقل 4300 مترمربع فضا و 294 نفر (98 نفر در هر شیفت) نیروی انسانی نیاز دارد که اگر در این تقریب آخر، شرط حداقل فضای مورد نیاز را هم در نظر نگیریم، کار کردن هم‌زمان 98 نفر نیروی مورد نیاز جهت تولید مکانیزه روزانه 6000 سرویس انواع اقلام غذایی مورد استفاده در سفرهای هوایی کوتاه و دوربرد در فضای کار 250 مترمربعی که شامل فضاهای جانبی غیرتولیدی نظیر انبارها، سردخانه‌ها، کریدورها، سرویس‌های بهداشتی و… هم می‌شود، امری ناممکن بوده و مطابق هیچ برنامه فیزیکی و حتی اصول عقلی نیست.

اما ظرفیت موردنیاز جهت تامین اقلام کترینگ ناوگان هما مستقر در ایستگاه ثابت فرودگاه بندرعباس چقدر است؟ این ناوگان در حال حاضر شامل 13 فروند هواپیمای جدید کوتاه‌برد ATR(برجامی) با ظرفیت 68 نفر مسافر و 6 نفر خدمه پروازی (جمعا 74 نفر) است. در پیش‌فرض‌های مالی محاسبات تجاری صنعت هوانوردی، هر فروند هواپیما باید در یک شبانه‌روز حداقل 6 مسیر پروازی (لگ) را جهت ایجاد صرفه اقتصادی برای شرکت طی کند که تقریب و برآورد کلی تعداد انواع بسته کترینگ مورد نیاز صرفا این ناوگان در حداکثر لود و بر مبنای اعداد فوق، روزانه 5772 سرویس و 178932 سرویس در ماه بدون در نظر گرفتن نیازهای جانبی ایستگاه ثابت مذکور یعنی تامین سرویس غذایی سایر پرسنل زمینی شرکت مستقر در فرودگاه بندرعباس است. بنابراین در طراحی کترینگ بندرعباس هما حتی با فرض صحت دور از ذهن ظرفیت تولید اعلام شده، نه‌تنها هیچ‌گونه برنامه‌ریزی و آینده‌نگری جهت توسعه‌های آتی انجام نپذیرفته بلکه این مجموعه در حال حاضر هم در تامین تمامی نیازهای ایستگاه با مشکل روبه‌رو است.

در شرایط کنونی اقتصادی و تحریم‌ها، همین که تاکنون مدیران محترم ایران‌ایر زحمت کشیده و می‌کشند تا هما را در اوج نگاه دارند، ما را بس بوده، شدیدا قابل تقدیر است. ابدا و به هیچ‌وجه نیازی نیست تا با این حجم از مشغله، قبول زحمت مضاعف کرده با اعلام آمار و ارقام این‌چنینی مجموعه گران‌قدر خود و سرمایه ملی ما را به فضا بفرستند. همای عزیزمان برای اوج‌گیری مجدد قطعا نیازمند توجه بیشتر به واقعیت‌های روز، نگرش و بینش علم‌محور و انعطاف‌پذیری در تطبیق با شرایط پیرامون است و نه خیال‌پردازی، بزرگ‌نمایی یا اعلام آمار مبتنی بر برآوردهای تخیلی. در عالم واقعیت و برخلاف تخیلات این عزیزان، افزایش توانمندی‌ها و توسعه یک شرکت اگر با مطالعات دقیق کارشناسی، امکان‌سنجی و تهیه طرح‌های اقتصادی و توجیهی مستدل نباشد، اگر منجر به زوال و محو تدریجی مجموعه نشود، قطعا به درآمدزایی بیشتر نیز منتج نخواهد شد. آینده موفق را تلاش فراوان در جهت نیل به آرزوها می‌سازد و نه امید واهی به شانس و گشایش اقبال!