خسارات مشترک (زیان همکانی) General average / ضوابط خسارت مشترک

منبع: کتاب سفارشات خارجی – از انتشارات ماهنامه صنعت حمل و نقل تالیف اکبر بوالحسنی

صنعت حمل و نقل آنلاین: خسارات مشترک General average یا زیان همگانی، خسارت عمدی است که برای حفظ منافع کلیه طرفهای دیگر و ذينفع در یک سفر دریائی به کالا وارد می گردد.
زیان همگانی ممکن است منجر به تلف کالای یکی از صاحبان کالا گردد و لكن در مقایسه با کل محموله یک کشتی خسارات جزئی تلقی شود.
زیان همگانی در مواقعی مطرح می گردد که کشتی در دریا دچار حادثه گردد و به منظور نجات کشتی و یا کالا، متصدی حمل و نقل مجبور گردد هزینه هائی را نماید و یا مجبور به سبک کردن کشتی و تلف کردن قسمتی از بار کشتی گردد، حادثه زیان همگانی ممکن است در مورد تعمیرات کشتی و یا یدک کشیدن کشتی مورد نظر نیز مصداق پیدا نماید. صاحبان کالاتی که در کشتی مورد نظر محموله دارند به نسبت سهم خود ارزش کالا و یا وزن کالا) درگیر در مسئله زیان مشترک می گردند. ورود به مسئله زیان همگانی از طریق شرکتهای بیمه انجام می پذیرد. زیان همگانی در حمل و نقل جاده ای و هوائی مصداق ندارد و تنها در مورد حمل و نقل دریائی
جاری است و در حمل و نقل به شیوه مرکب تنها آن بخش از مسیر که به وسیله راه دریائی طی شده است مشمول قواعد زیان مشترک می گردد. در انواع سه گانه بیمه نامه دریائی، زیان مشترک جاری است و مشمول پوشش خطرات احتمالی خواهد بود.
چنانچه در کشتی مورد نظر که مشمول جریان خسارات مشترک گردیده است محموله یک شخص بارگیری شده باشد کل هزینه های زیان مشترک به عهده همان شخص خواهد بود. معمولا در حوادث زیان همگانی، مالک یا مالکین کشتی خواستار پرداخت سهم هر یک از صاحبان کالا در مورد هزینه های انجام شده، می باشند و صاحبان کالا از طریق شرکتهای بیمه گر خود وارد مسئله می گردند. شرکتهای بیمه در این رابطه ضمانت نامه ای را به عنوان ضمانت نامه زیان همگانی General average Guarantee در اختیار مالکین کشتی قرار می دهند تا زمانی که صاحبان محمولات سپرده ای را در رابطه با سهم خود از میزان هزینه ها و زیان های مشترک در اختیار مالک کشتی قرار ندهند محمولات در وثيقه مالک کشتی بوده و حق ترخیص آن را نخواهند داشت. موارد زیان مشترک معمولا در فدا کردن قسمتی از کالا جهت سبک نمودن کشتی و یا تلف و آسیب به بخشی از کالا و هزینه های مربوط به یدک کش جهت نجات کشتی و یا از گل کشیدن کشتی و هزینه های تعمیرات مصداق پیدا می نماید. در ورود به مسئله خسارات مشترک صاحبان کالا باید از هر گونه اقدامی بدون هماهنگی با شرکتهای بیمه گر خود به جهت حفظ منافع به صورت جدی خودداری نمایند.
سال ساخت کشتیها و همچنین قابلیت دریانوردی و صدور بارنامه دریانی و گزارش بیمه های محلی از مسائلی است که در مسئله خسارات مشترک دخیل و طرح می گردند لذا لازم است صاحبان کالا دقت کافی را در انتخاب متصدیان حمل و نقل و قرارداد حمل و نقل دریائی مبذول و به مسئله عمر کشتی ها و قابلیت دریانوردی و طبقه بندی کشتیها نیز توجه شایسته ای داشته باشند.

ضوابط خسارت مشترک

۱ – خسارت مشترک فقط در حمل و نقل دریائی مصداق دارد و قابل تسری به حمل و نقل جاده ای و هوائی نمی باشد.
۲ -خسارت مشترک ممکن است به صورت فدا کردن بخشی از محمولات و یا قبول مخارج نجات کالا از کشتی مصداق پیدا نماید.
3 – ورود خسارت به محموله بارگیری شده در کشتی و یا هزینه های نجات باید داوطلبانه باشد. بنابراین خسارت و زیانهای تصادفی شامل مسئله زیان مشترک نبوده و باید به قواعد عمومی بیمه و خسارت مراجعه گردد.
۴ -هدف از مفهوم خسارت مشترک نجات کالا و یا خدمه آن است بنابراین صرفا به منظورنجات کشتی و یارعایت مسائل فنی کشتی نمی توان به خسارت مشترک متمسک شد.
۵ – تمامی اشخاص و مالكين كالا که مشمول خسارات مشترک است وارد و دخیل مسئله می گردند حتی اگر به محموله بعضی از اشخاص خسارتی وارد نگردیده باشد.
بنابراین در مسئله خسارت مشترک کلیه صاحبان کالا اعم از اشخاص که به کالای آنان خسارت وارد شده یا نشده باشد دخیل هستند و باید به نسبت سهم کالاتی که در کشتی دارند خسارت صاحبان کشتی و یا اشخاصی که به کالای آنان خسارت وارد شده سهیم گردند.
۶ ورود خسارات مشترک باید ضروری و حتمی باشد و در نتیجه سهل انگاری متصدی حمل و نقل نباشد. بنابراین استناد متصدی حمل و نقل به حدس و یا احتمال و یا اشتباه خدمه کشتی مسموع نخواهد بود.
۷-بیمه گذار باید از هرگونه اقدامی که منافع شرکت بیمه گر را به خطر انداخته و یا موجب سوءاستفاده متصدی حمل و نقل و یا مالک کشتی می گردد در جریان خسارت مشترک اجتناب نموده و طرفین با اقدامی مشترک وارد موضوع گردند.