جریمه های راهنمایی و رانندگی: رفاه محور یا درآمدخواه

فریبرز رئیس دانا

مجازات را می­توان به طور اساسی در محورهای فلسفی، جامعه­شناسی متعارف، روان­شناسی (فردی  و اجتماعی)، اقتصاد سیاسی، سیاست و مدیریت مورد بررسی قرار داد. اما وقتی مجازات برحسب علت و انگیزه­­ آن مورد توجه قرار می­گیرد، تقریبا تمامی این حوزه­ها را فرا می­خواند یا به آنها سری می­زند. چرا مجازات، و در بحث ما مجازات قانونی، در جامعه مدنی به کار می­رود و اجرا می­شود. دلایل و انگیزه­های آن را می­توان به شرح زیر خلاصه کرد:

ـ انگیزه­های شخصی و انتقام­جویی (سزای اعمال)

ـ انگیزه­ کاهش و کنترل جرم (بازدارندگی)

ـ اعمال قانون چونان اصلی برای بقای حاکمیت (قانون مداری)

ـ حیات از ساخت و بافت اجتماعی (جامعه محوری)

ـ دفاع و تامین حقوق خسارت­دیدگان بالفعل و بالقوه (حقوق فردی و اجتماعی)

ـ پیشگیری از ارتکاب جرم و تکرار و اشاعه­ آن (پیش­گیرانه)

ـ انگیزه و اصل تادیب برای متجاوزان به حقوق دیگران (ضرورت تادیب)

ـ درس آموزش عبرت اجتماعی (عبرت­آموزی)

شماری از این انگیزه­ها و شاید همه­ آنها در گذشته و در نظام­های اجتماعی سنتی نیز سابقه یا هوادار داشته­اند. هر چه جنبه­ مجازات­های واکنشی و انتقادی و تأدیبی (به ویژه بر بنیاد اصول سنتی حاکم) بیشتر می­شود، مجازات ریشه­ بیشتری در جوامع کهن و سنتی دارد. در جوامع مدرن اصل­های بقای اجتماعی و قانون مداری اهمیت بیشتری می­یابد و در واقع به انگیزه­های اصلی تبدیل می­شود. عملا تشخیص دقیق و تفکیک انگیزه­ها چندان عملی نیستند اما از حیث نظری کماکان باید در تحلیل انگیزه­ها پافشاری کرد تا فلسفه و کارآیی جرم و مجازات آن شناخته شود. (آن قسمت از بحث را که جنبه­ی حقوقی دارد با اجازه و تأئید دکتر عرفان لاجوردی می­نویسم) […]

ادامه مقاله را می توانید در شماره 359 “ماهنامه صنعت حمل و نقل “ بخوانید