جایگاه تهران در صنعت گردشگری ایران/ درآمد تهران از گردشگری

صنعت حمل و نقل آنلاین: شهر دوبی توانسته است با 3/31 میلیارد دلار درآمد گردشگری رتبه نخست جهان را در سال ۲۰۱۵ از آن خود کند. پس از آن  لندن با 8/19 میلیارد دلار در مقام دوم قرار دارد. اما سهم تهران از اقتصاد کم حجم گردشگری ایران چقدر است؟ متأسفانه به دلیل عدم وجود یک پایگاه آماری جامع در بخش گردشگری کشور، به هیچ داده آماری قطعی و قابل اعتماد در این زمینه نمی توان امید داشت. حتی تعیین رقم دقیق تعداد بازدیدهای انجام شده از موزه های کشور و تهران امکان پذیر نیست. نبود حساب اقماری گردشگری هم هرگونه محاسبه و ارزیابی مالی و اقتصادی دقیق را ناممکن می سازد.

هرچند موقعیت تهران به عنوان یک ابرشهر و پایتخت و دروازه ورودی کشور،‌ به لحاظ ساختارها، امکانات، تعداد گردشگر و حجم اقتصاد گردشگری با ۵ شهرنخست دنیا یعنی پاریس، لندن، ‌رم، ‌استانبول و پراگ قابل قیاس نیست، اما اگر بپذیریم که جاذبه ها مهمترین عنصر صنعت گردشگری و محرک اصلی برای سفر هستند،‌ می توان تهران را شهری پرجاذبه دانست. از سویی نیز مقصدهای نو همواره برای گردشگران جذاب هستند. اگر ایران و پایتخت آن تهران  به درستی و در سطحی گسترده  به عنوان مقصدی نو به جامعه جهانی معرفی شود، قطعا با اقبال خوبی روبرو خواهد شد. کما اینکه پس از توافق برجام و برطرف شدن نسبی پاره ای از سوءتفاهم ها درباره ایران،‌ سال گذشته از سوی مجامع و نشریات جهانی  گردشگری، ایران به عنوان یکی از جذاب ترین مقاصد گردشگری، بارها مورد تأکید قرار گرفت. در اروپا تقاضا برای سفر به ایران رشدی ۱۵۵ درصدی را تجربه کرد که به معنای همین میزان رشد در گردشگران ورودی به تهران است. اما اینکه گردشگران به چه میزان درتهران اقامت داشته و از جاذبه های آن بازدید کرده اند باز هم به دلیل عدم ارایه آمار واقعی، اطلاعات دقیق و صحیحی در این زمینه  وجود ندارد. اگر گردشگری تهران درسه سطح گردشگری محلی، ملی و خارجی رده بندی شود بازهم مغفول ماندن تهران به عنوان یک مقصد اصلی گردشگری در هر سه رده قابل مشاهده است.

جاذبه های گوناگون گردشگری تهران با سابقه تمدنی ۷۰۰۰ ساله و سابقه شهری ۴۵۰ ساله و در جایگاه پایتخت ۲۳۸ ساله ایران در سه دوره تاریخی و به عنوان یک ابر شهر و یکی از بزرگترین و پرجمعیت ترین شهرهای جهان، نه تنها برای جامعه جهانی که حتی برای ایرانیان و شهروندان تهران هم به خوبی شناخته شده نیست. از همین روست که نگاه و تلقی گردشگران خارجی به  تهران بیشتر به مثابه یک گذرگاه و دروازه ورود به ایران و خارج شدن از آن است. تهران برای ایرانیان نیز مقصدی برای حل  مشکلات  اداری و درمانی محسوب می شود. حتی خود تهرانی ها نیز کمتر با جاذبه های خاص گردشگری تهران آشنا هستند و به آن توجه دارند. بدین ترتیب در هر سه رده تهران آنچنان که در خور امکانات و جاذبه آن است مورد توجه قرار نگرفته است.

هرچند شیراز و اصفهان به طورسنتی همواره شناخته شده ترین و اصلی ترین مقاصد گردشگری داخلی و خارجی کشور بوده اند اما در سال های اخیر یزد و پس از آن کرمان و کاشان با شتاب قابل توجه به یکی از مقاصد اصلی سفر تبدیل شده اند. درشرایطی که هتل های شیراز و اصفهان و یزد درفصل های بهار و پاییز سال گذشته بین ۹۰ تا ۱۰۰ درصد اشغال بودند، ضریب اشغال هتل های تهران از ۵۵ درصد فراتر نرفته است و این تفاوت درحالی است که بخشی از ظرفیت اقامتی تهران در اختیار ماموران و کارکنان دولتی جهت انجام ماموریت ها و شرکت در سمینارها و کنفرانس ها قرار می گیرد.

آیا تهران حرف چندانی در زمینه گردشگری ندارد؟ منابع و جاذبه ها و ظرفیت های گردشگری تهران آن اندازه نیست که  همانند یکی از ۵ شهر گفته شده به عنوان یکی از مقاصد گردشگری ایران، اهمیت و نقشی در خور در صنعت و اقتصاد  گردشگری ایران داشته باشد؟

تهران شهر تضادها، چالش ها و فرصت ها

تهران! پایتخت ایران، شهری با قدمتی نه چندان زیاد که بتوان شهری تاریخی اش خواند. شهری شهره به آلودگی هوا و ترافیک. از بزرگترین و پرجمعیت ترین شهرهای جهان. شهری با هویتی سردرگم و باز هم شهره به بی هویتی. شهری که نمادها و یادمان های تشخص و هویت خود را با سوداگری حریصانه زمین و ارزش افزوده سرسام آور زمین بازی و زمین خواری تاخت زده  است که اگر در برابر این هجوم ویرانگر نایستد به زودی به شهری بدون تاریخ و تشخص تبدیل می شود.

تهران اما شهر فرصت هاست و از همین رو از آغاز پایتختی به شدت مهاجر پذیر بوده و هست، شهر فرصت ها  برای پیشرفت از حاشیه نشینی تا برج باغ های اشرافی. شهری که همه راه های کشور یا از آن آغاز و یا به آن پایان می یابد. مرکز خطوط ریلی و سفرهای هوایی، شهر موزه ها، شهر مجهزترین و تخصصی ترین بیمارستان ها، شهر جشنواره ها از هرگونه سینمایی، ‌تآتر، موسیقی و…ْ شهر هنر و فرهنگ، شهر انواع نمایشگاه های عمومی و تخصصی داخلی و بین المللی، شهر سمینارها و کنفرانس ها و گردهمایی های کشوری و منطقه ای و مذهبی،‌ شهرهزار رنگ عرضه هرآنچه درایران هست و هر جای دنیا، شهرکاخ ها، شهر ورزش های زمستانی، شهر تکیه داده بر البرز استوار و شهری در آستانه قله های رفیع بی شمار. شهری با ییلاقات و روستاهای ییلاقی با هوایی بهشتی و مناظری رویایی. شهری در یک ساعتی دریاچه نمک، شهری در نزدیکی کان ها و غارهای نمکی غول آسا و سحر انگیز. مادر شهر ری و ورامین باستان با همه یادمان های تاریخیشان. و بالاخره شهری با یک اثر ثبت شده جهانی.

تهران پایتختی استثنایی و گستره ای از کویر تا کوهستان

تهران شاید یک از استثنایی ترین موقعیت های اقلیمی و آب و هوایی و راهبردی را بین پایتخت های جهان دارد که بخش هایی از آن، همانهایی است که سبب شد در سال ۱۲۰۰ ه ق تهران از سوی آقامحمد خان بنیان گزار سلسله قاجار به عنوان  پایتخت انتخاب  شود. منطقه ای که تهران در آن قرار دارد همواره در یک موقعیت ویژه ارتباطی قرار داشته به گونه ای که از دیرباز همانند یک چهار راه در میانه ایران باختر و خاور و شمال و جنوب کشور را به هم می پیوسته است.  اکنون نیز از تهران به همه جای ایران می توان در کمترین و یا قابل قبول ترین فاصله دسترسی داشت. و این خود امتیاز بزرگی است برای تهران به عنوان مرکز ایران.

از نظر آب و هوایی نیز تهران به عنوان یک کلانشهر از تنوع آب و هوایی قابل توجهی برخوردار است. تهرانی که در روند توسعه بی حد و مرز و افسار گسیخته خود، آنچنان دامن گسترده که هنگامی که در بخش کوهپایه های آن در شمال شهر برف می بارد در شرق آن هوا بارانی است و درغرب هم ابری و یابالعکس و در همان زمان در جنوبی ترین مناطق آن مانند شهر ری ممکن است هوا آفتابی باشد. به فراخور فصل  از شمال تا جنوب تهران تا ۱۰ درجه سانتیگراد اختلاف دما غیر عادی نیست. به لحاظ اقلیمی نیز تنوع کم نظیری در این شهر وجود دارد از اقلیم بیابانی و نیمه بیابانی در منظقه جنوبی آن تا اقلیم معتدل دشت در میانه و شرق و غرب آن تا اقلیم معتدل کوهستانی در بخش های شمالی و اقلیم سرد کوهستانی در دامنه های البرز که حریم تهران تا ارتفاع ۱۸۰۰ متری البرز اوج گرفته است. از همین روست که تهران می تواند با بهره جویی از این موقعیت ویژه جغرافیایی و تنوع منحصر به فرد آب و هوایی، ‌اقلیمی جایگاه و سهم خود را در گردشگری ایران ارتقاء بخشد.

مزیت ها و ظرفیت های تهران در توریسم ورزشی، اکوتوریسم  و طبیعت گردی

از منظر طبیعی و اکوتوریستی لازم است نگاهی دوباره به تهران بیاندازیم. طبیعت زیبا و خرم  شمال شهر تهران کنونی یا همان شمیران، روزگاری ییلاق نمایندگان کشورهای خارجی و شاهزادگان و صاحب منصبان و اعیان بود و سراسر پوشیده از روستاهای سرسبز و باغ و عمارات ییلاقی مجلل. اما اکنون که تهران خود را تا ارتفاعات البرز بالا کشیده، انباشته از ساختمان های بلند مرتبه و ماشین و دود و سروصداست، و دیگر از آن خرمی و آرامش خبر چندانی نیست. اما به هر حال دره رودهای دارآباد،  دربند، گلابدره، ولنجک، درکه و آن سوتر فرحزاد به لطف طبیعت باشکوه کوهستانی و آب و هوای مطبوع و رستوران ها و کافه های فراوان، از جاذبه و زیبایی فراوان برخوردارند و شبهای شاد و پرتحرک و فرحبخشی را برای اهالی تهران و گردشگران رقم می زنند.

قامت سپید دماوند کوه در جایگاه بلندترین چکاد ایران و خاورمیانه، با شکوه و زیبایی تمام در روزهایی که آلودگی هوا نسبتا کم است به خوبی از هرجای تهران قابل دیدن است و خود در دو قدمی تهران قرار دارد. نزدیکترین شهر برای صعود به این کوه افسانه ای تهران است و مزیتی برای گردشگری ورزشی و کوهنوردی تهران. دولت تانزانیا با  اجرای یک سیستم مدیریت  پیشرو و همه جانبه توانسته با تبدیل کوه کلیمانجارو به یک پارک ملی با وسعت ۷۵۳ کیلومترمربع، براساس طرح و برنامه ای دقیق و حساب شده و ایجاد امکانات کافی و مناسب، ضمن مدیریت،کنترل، هدایت و نظارت صعودهای حرفه ای و غیر حرفه ای به این قله مشهور و با حفظ اکوسیستم آن، درآمد قابل توجهی نیز کسب کند. همانطور که کلیمانجارو بام آفریقا نامیده می شود، دماوند نیز بام ایران و خاورمیانه است و بلندترین کوه آزاد و مخروطی ایران و جهان. قله ای آتشفشانی و منفرد آمیخته با انبوهی از اسطوره و حماسه و افسانه که به آن جاذبه ای  رمزآلود و راز آمیز می بخشد.

با کمترین فاصله از شرق و شمال شرق تهران به ییلاقات بی شماری دررودبار قصران و لواسانات می توان رسید که در هریک از فصل های چهارگانه سال از زیبایی ها و جذابیت های کم نظیری برخوردارند. کوه و رودخانه و کوهپایه درکنار هم اقلیم بهشت آسایی را پدید آورده که درصورت مدیریت کارآمد و جلوگیری از ساخت و سازهای بی رویه و افسار گسیخته، ظرفیت ایجاد متنوع ترین و جذاب ترین امکانات گردشگری اکوتوریستی و ورزشی را به خوبی داراست. با طرح و برنامه ای جامع  و سرمایه گذاری لازم می توان اکوهتل ها، متل ها و سایر امکانات تفریحی و ورزشی برپا کرد و بخش هایی از این ییلاقات را در قالب مناطق ویژه گردشگری مورد استفاده قرار داده و به لحاظ زیست محیطی از تخریب و مخدوش شدن منظره های آن جلوگیری کرد. شمال غرب و غرب تهران نیز وضعیتی مشابه دارد. ییلاقات منطقه امامزاده داوود و کردان نیز ظرفیت های فراوان برای اقامت و گردشگری دارند. مضافا آنکه دسترسی به یکی از زیباترین جاده های جهان یعنی جاده چالوس به فاصله نیم ساعت از غرب تهران امکان پذیر است. تهران و محدوده شمالی آن به یمن کوهستان عظیم و مرتفع البرز مرکزی، از آغاز مدرنیسم در ایران نخستین مهد ورزش های زمستانی به ویژه ورزش اسکی بوده است. پیست قدیمی آبعلی و سپس پیست شمشک و پس از آن پیست توچال و دیزین و دربندسر با امکانات رفاهی و اقامتی قابل قبول از بهترین پیست های اسکی ایران هستند که با توسعه و ارتقای کیفی امکانات موجود و برگزاری مسابقات و جشنواره های زمستانی قابلیت جذب گردشگر از بسیاری از کشورها را دارند. پیست اسکی روی چمن دربندسر نیز از بهترین ها درسطح جهان است و هرساله میزبان مسابقات بین المللی اسکی روی چمن است.

جاذبه های طبیعی تهران اما به همین جا ختم نمی شود. پارک های ملی و مناطق حفاظت شده  از دیگر داشته های تهران در این زمینه اند. پارک ملی سرخه حصار و پارک ملی خجیر از قدیم ترین پارک های ملی ایران و جهانند. پارک ملی کویر در ۵۰ کیلومتری جنوب شرق تهران و در غرب کویر مرکزی ایران و شرق دریاچه نمک، امکانی استثنایی برای دسترسی به کویر و جاذبه های پایان ناپذیر طبیعت کویر و یادمان های تاریخی دوران صفوی را برای تهران فراهم آورده است. لازم به ذکر است که پارک های ملی آمریکا از اصلی ترین و جذاب ترین مقاصد گردشگری این کشورند و سالانه حدود ۲۷۰ میلیون نفر از سراسر آمریکا و جهان به دیدن آن ها می روند. منطقه حفاظت شده لار در ۹۰ کیلومتری شمال شرق تهران با چشم اندازها و تنوع گونه های گیاهی و جانوری و نیزدشت های پوشیده از شقایق در خرداد ماه  با طبیعت و اقلیمی کاملا متضاد با پارک ملی کویر، دوگانگی طبیعت تهران را به خوبی نشان می دهد. منطقه حفاظت شده ورجین در بیخ گوش تهران نیز زیستگاه  حیات وحش گونه های جالب توجه گیاهی و جانوری است. استان تهران با دسترسی راحت به غارهای طبیعی متعدد و آبشارها و دریاچه های زیبا و بکر حرف های در خور توجهی در زمینه اکوتوریسم و طبیعت گردی و گردشگری سلامت می تواند داشته باشد.

جاذبه های تاریخی فرهنگی

موزه ها مهم ترین جاذبه توریستی هر شهر به شمار می آیند و تهران با ۱۴۰ موزه  در زمینه های مختلف شهر موزه هاست . موزه ها درجهان کنونی تزریق کننده های مالی محرک برای اقتصاد شهری هستند و یکی از شاخص های توسعه یافتگی، میزان بازدید مردم یک کشور از موزه هاست.  موزه ملی ایران در مقام موزه مادر  با دو بخش ایران باستان و پس از اسلام  یکی از غنی ترین و معتبرترین موزه های جهان به شمار می رود. موزه ای که برخلاف بسیاری موزه های شناخته شده جهان، همه آثار آن در پی کاوش های علمی باستان شناسی به دست آمده و دارای شناسنامه اند، به همین دلیل از جنبه مطالعاتی و تحقیقاتی حایز ارزش فراوان هستند. موزه هایی مانند موزه جواهرات، آبگینه، هنرهای معاصر و فرش در نوع خود منحصر به فرد هستند. کاخ موزه گلستان تنها اثر جهانی تهران به همراه کاخ موزه های نیاوران و سعدآباد مجموعه ای کم نظیر از هنرمعماری، ‌هنرهای تزیینی، ‌نقاشی و آرایه بندی و .. دویست و پنجاه ساله اخیر ایران را فراهم آورده است. این کاخ موزه ها را می توان باغ موزه هم خواند، زیرا با قرار داشتن در فضای باغ های زیبا و گسترده  به لحاظ تفریحی نیز از جذابیت زیادی برخوردارند.

خوشبختانه در سال های اخیر موزه ها و به ویژه کاخ موزه ها در مواقعی چون نوروز، تعطیلات و فصل تابستان با اقبال خوبی از سوی گردشگران ایرانی و تهرانی روبرو شده اند. به گفته مسوول مجموعه کاخ گلستان تعداد بازدید کننده های خارجی از این مجموعه دو برابر شده است که بخشی از این دیدارها ناشی از ثبت جهانی این اثر و شناخته شدن آ ن از سوی گردشگران است.

امروزه موزه داری در جهان به شدت دچاردگرگونی شده و موزه از مکانی مرده و کسالت بار به فضایی برخوردار از امکانات و تسهیلات تکنولوژی روز، بسیار پویا و زنده و به عنوان مکانی برای پژوهش، گفتگو، ‌برگزاری نمایشگاه، همایش، ‌کنفرانس و ملاقات های مهم با امکانات جانبی متعدد برای عرضه و فروش کالا، کافی شاپ و حتی باشگاه جوانان و بسیاری گزینه های دیگر در آمده است. موزه های تهران هم باید از یکنواختی و رکودی که اکنون در آن گرفتارند، بیرون آمده و با رها کردن روش های سنتی و کهنه موزه داری همانند موزه های پیشرو جهان بتوانند نقش اقتصادی، علمی و فرهنگی خود را به خوبی ایفا کنند. تا سال های اخیر برج آزادی با زیبایی و ارزش های معماری کم نظیر نماد شهر تهران به شمار می رفت. اکنون با برپایی برج میلاد که چهارمین برج بلند دنیاست،  این نماد دوگانه شد. بدین ترتیب تهران  شهر برج ها نیز هست. تهران علاوه برکاخ ها، در مدتی بیش از دو قرن صاحب عمارت ها و ساختمان های فاخر و زیبا در سبک های معماری سنتی، تلفیقی و مدرن شده است که هر یک دارای ارزش و جاذبه فراوانند و بسیا ری از آن ها در کشور بی نظیر هستند. متاسفانه  طرح های توسعه و نوسازی دوران رضاشاه منجر به تخریب بسیاری از بناهای با ارزش قاجاری تهران شد و در چند دهه اخیر روند افزایش نجومی قیمت زمین در تهران و ارزش یافتن پول به عنوان تنها معیار ارزش ها در زندگی شهری کنونی، نابودی شمار دیگری از آن ها را در پی داشت. بسیاری از این عمارت ها در مرکز شهر تهران و بافت تاریخی تهران قرار دارند. دریغ که برخلاف شهری چون پاریس که بافت تاریخی آن با دقت و حساسیت فراوان حفظ شده و به عنوان کالبدی پویا، نمایانگر تداوم تاریخی این شهر و شناسنامه زنده هویتی و تشخص پاریس و یک موزه بصری به شمار می آید، بافت تاریخی تهران تحت عنوان بافت فرسوده به شدت تخریب و از هم گسسته شده است. ساکنان بافت تاریخی به خاطر مشکلات  و کاستی های فراوان زندگی در این منطقه، از آن کوچ کرده و با هجوم و پیشروی اختاپوس وار واحد های تجاری و تولیدی کوچک  به محلات تاریخی این بافت به کالبدی مرده و در حال ویرانی تبدیل شده است. بازار سنتی تهران با همه ارزش های معماری و زیبایی هایش علاوه بر در اختیار داشتن محله بازار، محلات اولیه و قدیمی تهران یعنی  سنگلج، عودلاجان و چاله میدان را  با بناها و گذرها و حمام ها و  مدرسه ها و مسجدها و امامزاده ها، تکیه ها و قهوه خانه های شاخص بلعیده و تبدیل به انبار و کارگاه های خود کرده است. اندک عمارت های جان به در برده نیز در حال ویرانی اند. هرچند در پی ثبت ملی، تعدادی از بناها مرمت و حفظ شده اند، ‌اما پراکندگی  و اندک بودن آن ها هرگز نمی تواند موجب پیوستگی و احیای کالبدی بخش تاریخی تهران شود، مضافا آنکه متروک شدن نسبی این محلات، آن ها را تبدیل به اقامتگاه کارگران مهاجر، ‌معتادان و گروه های خلافکار کرده است و با این وضعیت از امنیت لازم برای بهره گیری گردشگری برخوردار نیست.  اما اگر اراده ای قوی برای احیای بافت تاریخی تهران در سطح کلان تصمیم گیری های مدیریتی و مردم به وجود آید می توان طی فرایندی گام به گام و حساب شده روح زندگی را در این منطقه به جریان در آورد. به گونه ای که مانند ساکنان بافت تاریخی مرکز بسیاری از شهرهای جهان، ‌زندگی در بافت تاریخی تهران نوعی افتخار محسوب شود. تهران به یمن وجود شهر ری که اکنون نه یک شهر مستقل بلکه منطقه بیست شهری تهران است از آثار تاریخی جالب توجه دیرینه تری هم برخوردار است. آثار پیش از اسلام همانند آتشکده ری، ‌برج و باروی ری، دژ اشکانی رشکان، بقعه بی بی شهربانو، برج نقاره خانه و نیز بناهایی چون برج طغرل و گورستان تاریخی ابن بابویه، مسجد جامع ایلخانی، برج علاء الدوله و نیز یادگاری از دوران ساسانی یعنی قلعه ایرج به عنوان بزرگترین قلعه نظامی خشتی جهان در شهر ورامین  قابل توجه هستند. مسجد ساسانی  در کیلان دماوند و نیز برج آرامگاه های دماوند و زرین دشت آثار تاریخی دیگری هستند که برخی از آن ها نیمه ویرانه اند و درصورت توجه بیشتر و ساماندهی از جاذبه های با ارزش تهران محسوب خواهند شد.

تهران پایتخت هنری فرهنگی ایران

تهران نه تنها پایتخت سیاسی، اداری که پایتخت فرهنگی هنری ایران نیز هست. صدها گالری هنری، سالن تآتر، سالن سینما، دانشکده و آموزشکده هنری، ظرفیت تبدیل تهران به یکی از قطب های معتبر و جذاب فرهنگی هنری آسیا و جذب گردشگران بسیار  برای دیدن دوره های  آموزشی و کسب مهارت  های هنری  را دارد.

تهران و گردشگری رویدادها

برگزاری نمایشگاه های پرشمار در زمینه هنرهای حجمی، دیداری و شنیداری، همچنین سمینارها و همایش های فرهنگی و جشنواره های متعدد سینمایی، نمایشی، تآتری و موسیقی در نیمه دوم هر سال به اضافه برگزاری کنسرت های موسیقی در بالاترین سطح کمی و کیفی کشور، تهران را به کانون رویدادهای فرهنگی هنری ایران تبدیل کرده است. در صورت فرهنگسازی و ارتقای سطح رفاه جامعه و توسعه زیرساخت ها، تهران از نظرگردشگری رویدادها نیز دارای مزیت نسبی قابل توجه در صنعت گردشگری کشور خواهد بود. با ارتقای کیفی رویدادهای هنری فرهنگی تهران، جذب گردشگران خارجی در این زمینه دور از ذهن نیست. از سویی نیز برپایی نمایشگاه های بین المللی، ‌منطقه ای و ملی در زمینه های گوناگون علمی، اقتصادی و فن آورانه در تهران، وجهی دیگر از  ظرفیت  های گردشگری آن به شمار می آید.

تهران کانون اصلی گردشگری سلامت

با وجود تلاش در توزیع امکانات پزشکی و سلامت در همه استان های کشور، در حال حاضر بیشترین و کیفی ترین امکانات کلینیکی و بیمارستانی کشور در بیشتر شاخه های درمان در تهران متمرکز است. اساسا دلیل اغلب سفرهای درون شهری از تمام ایران به تهران استفاده از امکانات درمانی آن است. گفته می شود درسال گذشته یکصد هزار تن نیز از کشورهای اطراف برای درمان به تهران آمده و در این شهر سکونت داشته اند. وجود مراکز درمانی مجهز به فناوری های روز جهان، کیفیت بالای خدمات و مراقبت های پزشکی، وجود پزشکان متخصص مجرب و قیمت مناسب خدمات پزشکی ایران درمقایسه با کشورهای منطقه، از مزیت های ایران و تهران در گردشگری سلامت است. ضریب تکاثری این شاخه گردشگری بسیار بالاست و به دلیل ضروری بودن و اجتناب ناپذیر بودن درمان و پیرشدن جمعیت کشور و جهان، ضریب اطمینان سرمایه گذاری در گردشگری سلامت قابل توجه است. تاسیس هتل بیمارستان نمونه ای از توجه به چنین رویکردی است. هرچند چشمه های معروف آب معدنی و گرم ایران در نزدیکی تهران قرار ندارند اما به شرط سرمایه گذاری و ایجاد شرایط و امکانات مناسب، ییلاقات خوش منظر و خوش آب وهوای اطراف تهران و نیز گنبدها و معادن نمکی نزدیک تهران می توانند مراکز مطلوبی برای توریسم تندرستی باشند.

در آخر، تهران با تمام مشکلات و کاستی هایی که دارد، دارای منابع و جاذبه های متنوع و چشمگیری در شاخه های گوناگون گردشگری است. اما در دهه های اخیر به دلیل شرایط خاص سیاسی، تحریم های طولانی، تبلیغات ضد ایرانی غالب رسانه های جهان و انزوای نسبی ایران و به تبع آن تهران از قافله پیوسته رو به پیشرفت گردشگری جهانی عقب افتاد. در این شرایط  تأسیسات زیر بنایی و تسهیلات موجود از قبیل هتل و اقامت گاه، سیستم و ناوگان حمل و نقل ریلی، جاده ای و هوایی و سایر امکانات تفریحی گردشگری رو به فرسودگی نهاد و از استانداردهای روز جهان بازماند. افزوده های ما بر داشته هایمان درحدی نیست که پاسخگوی نیازها، ضرورت ها و تقاضای بازار گردشگری امروز جهان باشد. ذکر دو مثال در این باره خالی از فایده نیست. در شرایطی که تهران تنها یک هتل ۵ ستاره به آنچه از ۴۰ سال پیش داشته، افزوده و کلا ۵ هتل ۵ ستاره دارد. نایروبی پایتخت کنیا صاحب ۱۷ و استانبول دارای ۲۳ هتل ۵ ستاره هستند. تعداد هواپیماها، مقاصد و پروازها و مسافران پروازهای هوایی از فرودگاه امام خمینی تهران به هیچ وجه با فرودگاه های استانبول، دبی، ‌قطر و دیگر شهرهای مهم منطقه قابل قیاس نیست. فرودگاه امام خمینی در جایگاه یازدهمین فرودگاه خاورمیانه به ۳۰ شهر جهان پرواز دارد در حالیکه پروازها از فرودگاه کمال آتاتورک استانبول به ۲۸۰ مقصد در۱۱۰ کشورجهان انجام می شود. ظرفیت جابجایی مسافر در فرودگاه امام خمینی ۵/۶ میلیون تن برآورد می شود و فرودگاه آتاتورک بیش از ۶۱ میلیون مسافر را در سال ۲۰۱۱ جابجا کرده است و این رقم برای فرودگاه دوبی بیش از ۷۸ میلیون مسافر بوده است. این همان راه دشوار و دوری است که  در همه ابعاد و جوانب گردشگری باید پیموده شود. مواردی اعم از بیمه گردشگری، حل معضل کارت های اعتباری،  رفع موانع و تنگناهای حقوقی، توسعه و به روز رسانی زیرساخت ها و تأسیسات گردشگری، برقراری ارتباطات و توسعه کمی و کیفی تبلیغات، تربیت و آموزش نیروی انسانی متخصص و کارآزموده، فرهنگسازی، ساماندهی ساخت و ساز و منظر شهری، کاهش معضل ترافیک و آلودگی هوا و… . تنها در مسیر این پیمایش است  که  تهران می تواند  به  شهری زنده، جذاب، ‌پویا و جهانی در بیشتر شاخه های  گردشگری ارتقا یابد.