تکلیف ما: به بهانه توقیف نفتکش‌های ایران و انگلیس

دکتر فریبرز رییس دانا

اقتصاددان

این مقاله را با یادآوری دوران مقاومت مردمی در جریان مبارزه ضداستعماری و ملی‌کردن نفت به رهبری دکتر محمد مصدق و سیاست موازنه منفی، که چیزی نبود جز نفی غیرانفعالی هر نوع مداخله بیگانه، به خوانندگان تقدیم می‌کنم.

تکلیف ما: به بهانه توقیف نفتکش‌های ایران و انگلیس

نفتکش ایرانی در جبل‌الطارق بی‌تردید در پی اراده تحمیل‌شده امپریالیسم آمریکا و فرمانبرداری متحد و هم سرنوشت طبیعی و سرشتی و انتفاعی آن، انگلستان، توقیف شده است. بهتر است حقوق‌دان ما عرفان لاجوردی نیز در این‌باره نظر بدهد. گمان من این است که او نیز حقانیتی برای توقیف کشتی نفتکش ایرانی، براساس موازین حقوق بین‌الملل، که او در آن تخصص دارد، قائل نیست.

نظر من اما این است که این کشتی غول‌پیکر با وزن 2میلیون تن نفت‌خام در آب‌راه بین‌المللی جبل‌الطارق با برخورداری از قاعده پذیرفته‌شده «عبور بی‌‌ضرر» در هنگام صلح حرکت می‌کرده و در آن هیچ عنصری از خلافی که منجر به توقیف شود وجود نداشته است. با این‌که حاکمیت مستعمره‌ی جبل‌الطارق دو سه روز پیش از توقیف کشتی، مقررات جدیدی وضع کرده بود که بر اساس آن بتواند کشتی را که از حرکت آن خبر داشت توقیف کند، باز این توقیف غیرموجه بوده است. حاکمان جبل‌الطارق، که برگزیده استعماری انگلستان هستند، آن‌هم در این پایان دهه سوم قرن بیست‌و‌یکم، و خود انگلستان که در واقع یک ایالت بسیار بزرگ خارجی ایالات متحده محسوب می‌شود، با قلدری به این شبه‌راهزنی دریایی اقدام کرده‌اند. انگیزه اصلی کار آنان ایذاء اقتصادی بیشتر برای ایران در دنباله همه‌ تحریم‌ها و سنگ‌اندازی‌‌های پیشین بوده است که زندگی عادی 75درصد مردم ما را مختل یا به شدت داغان کرد. مجموعه این حرکت‌ها البته که ممکن است برای صاحبان قدرت اقتصادی ـ سیاسی زیان‌مند باشد، اما در مجموع هستند فربه هائی که بر اثر این سیاست فربه‌تر می‌شوند و در برابر خیل کثیر 75 درصد (و شاید بیشتر) مردم به دردسر، گرفتاری، محرومیت، فقر و نابودی کشیده می‌شوند.

عرض متوسط جبل‌الطارق حدود 50 کیلومتر است. آب‌های سرزمینی اسپانیا و مراکش هر یک در حدود 5/4 کیلومتر است. بنابراین فضای عبور کشتی ایرانی کاملاً پهن و بی‌دردسر بوده است. کشتی ایرانی به اشتباه به‌جای آن‌که هنگام عبور از تنگه برای ورود به مدیترانه از نیمه مراکش عبور کند (و هنگام خروج از نیمه اسپانیایی) به اشتباه از نیمه‌ اسپانیایی وارد تنگه شده است، که اشتباه ناعادی‌ای هم نیست. این اشتباه پیش از آن نیز پیش آمده و مورد تأیید دستگاه حاکمیت مستعمره‌ای جبل‌الطارق است.

کشتی ایرانی برای رهسپار شدن به مدیترانه از مسیر نزدیک یعنی کانال سوئز عبور نکرده و راه خود را با پیمودن دور افریقا و وارد شدن به اقیانوس اطلس در حد چند برابر دور کرده است. ادعای ایران این است که انتخاب این مسیر به دلیل بزرگی کشتی و مخاطره آمیز بودن مسیر  نسبتا تنگ سوئز بوده است، اما دولت انگلستان (و آمریکا) آن را نشانه‌ای از سوء‌نیت دانسته‌اند. پاسخ این است که چه سوءنیتی؟ کشتی ایرانی کار خلافی نکرده، سلاح و مواد مخدر، که دو محموله ممنوع حمل دریایی‌ هستند، نداشته است تا…. (ادامه این مقاله را در شماره 372 ماهنامه صنعت حمل و نقل مطالعه فرمایید)