ترانزیت کالا و مشکلات آن در ایران

با وجود موقعیت مناسب جغرافیایی ایران، قرار گرفتن در مسیر کریدور شمال- جنوب و سابقه کهن کشورمان در ترانزیت کالا و مسافر در چارچوب جاده ابریشم، هنوز ایران سهم ناچیزی از ترانزیت کالا و مسافر حتی در مقایسه با کشورهای منطقه را در اختیار دارد.

مساله دیگر اینکه ما در مورد حمل و نقل و ترانزیت ایران اکثرا دچار خود شیفتگی هستیم… زمانی که ما برای حمل کالاهای داخلی خود در جاده ها و راه آهن دچار مشکلات فراوان هستیم، چرا ادعای ترانزیت با سهم بالا و تقاضای اخذ درصد بالا در تجارت جهانی داریم؟

دلایل بسیار زیادی درگیر مسئله ترانزیت می باشد. از اهم دلایل می توان به موارد زیر اشاره نمود:

1-    یکی از مهمترین دلایل نبود مدیریت ثابت است. همانطور که می دانید تهیه بودجه و اجرای زیرساخت ها بخصوص در امور راه و جاده، کشتیرانی، فرودگاه و هواپیما، و … بسیار زمان بر و پر هزینه است. از طرفی زمان وزارت یک وزیر نیز ثابت بوده و اگر هیچ عامل خارجی مثل استیضاح و عدم رای نباشد، دقیقا چهار سال است. یعنی تا یک وزیر و مدیران زیرمجموعه وی بخواهند یک طرح سنگین و زیربنایی را اجرا نماید، زنگ بصدا درآمده و باید تصمیم گیری را به دیگری واگذار نمایند. هر دولتی هم که عوض بشود، به دنبال خود وزرا و معاونین و ….. همگی عوض می شوند. تا بحال خیلی کم پیش آمده که یک مدیر، دنباله رو و اجرا کننده تصمیمات مدیر قبلی باشد و حتی او را تائید کند. مساله ای که حتی خارجی ها به مزاح می گویند اگر دفعه بعد که آمدیم و شما را دیدیم، حتما سرمایه گذاری می نمائیم! نتیجتا یک وزیر یا مدیر، عملا خودش را درگیر پروژه های سنگین و زمان بر نمی نماید، زیرا اگر تمام محاسبات او دقیق و درست باشد، باز هم افتخار آن پروژه نصیب زمان مدیریت او نخواهد شد!

2-    مسئله مهم دیگر زیر ساختها است. بطور مثال درراه آهن که می تواند نقش بسیار مهمی در ترانزیت داشته باشد، عدم اتمام طرح های گذشته و نرساندن خط آهن به مرز بسیار تامل برانگیز است. یعنی چندصد کیلومتر راه آهن کشیده شده، اما به مرز بعدی یا عملا مقصد مورد نظر نرسیده است! عدم اتصال شبکه‌ی ریلی به برخی نقاط مرزی مثل بوشهر، بندر چابهار و … بسیار اسف انگیز بوده و این مرزها هم بایستی مانند سرخس و بندرعباس به شبکه‌ی ریلی کشور متصل بشوند تا بتوان حرف از ترانزیت و نقش ایران در حمل و نقل منطقه زد.

3-    نبود تعامل لازم با کشورهای همجوار سومین عامل است. با این وجود در حالی که زیربناهای حمل و نقل لازم برای تکمیل کریدورهای شمالی – جنوبی و شرق – غرب در ایران به سرعت در حال احداث است اما به دلیل نبود تعامل لازم با کشورهای همجوار، هنوز از این امکانات به نحو مطلوبی استفاده نشده است.

نویسنده : سید محمود نعیمی

کارشناس ارشد حقوق تجارت بین الملل،

متخصص حقوق حمل و نقل بین المللی

ادامه این مطلب را می توانید در شماره 351 ماهنامه صنعت حمل و نقل بخوانید.