تجزیه عناصر تشکیل دهنده قرارداد

منبع: کتاب سفارشات خارجی – از انتشارات ماهنامه صنعت حمل و نقل تالیف اکبر بوالحسنی

صنعت حمل و نقل آنلاین: قرارداد از تلاقی دو عنصر پیشنهاد یا ایجاب (offer) و قبول (acceptance) حاصل می گردد. پیشنهاد و قبول دو رکن اساسی هر قرارداد است. طرف پیشنهاد کننده را پیشنهاد دهنده oferor و طرف پیشنهاد گیرنده را گیرنده پیشنهاد offereo می نامند.
در قانون مدنی ایران نیز به این مطلب توجه شده و ماده ۳۳۹ قانون فوق مقرر می دارد، پس از توافق بایع و مشتری در مبیع و قیمت آن عقد بیع به ایجاب و قبول واقع می شود.
الف۔ پیشنهاد offer
پیشنهاد ارائه طرحی است به طرف مقابل به نحوی که در صورت قبول مخاطب، ایجاد رابطه و الزام حقوقی نماید.
معمولا پیشنهاد از جانب فروشنده صورت می پذیرد و لكن این مسئله الزامی نبوده و گاه ممکن است از جانب خریدار مطرح گردد
در صورتی که پیشنهادی وجود نداشته باشد هیچ قراردادی بوجود نمی آید و قبول معنی نخواهد داشت همچنین چنانچه پیشنهاد قبل از قبول پس گرفته شود هیچ پیشنهادی وجود ندارد تا قائل به قرارداد باشیم
Understanding Contract Law Jahn Adams and Roger
Brown sword 1988 p 63
مخاطب پیشنهاد ممکن است شخص معين باشد. در این صورت فقط همان شخص می تواند قبولی دهد و قبولی اشخاص دیگر مؤثر نخواهد بود. |
ممکن است مخاطب پیشنهاد عموم مردم باشد که در این صورت هر شخص می تواند به آن پاسخ مثبت و قبولی دهد. |
انشاء پیشنهاد باید منجز و قطعی باشد بنابراین الفاظی مانند با این پیشنهاد در صورت قبول «شاید بفروشم» یا «اگر بخواهم می فروشم» و این قبیل جملات نمی تواند بعنوان پیشنهاد مورد توجه قرار گیرد.
ب – تفکیک پیشنهاد از مذاکرات مقدماتی
باید توجه داشت که هر ارائه طرحی پیشنهاد تلقی نمی گردد ممكن است ارائه پیشنهاد صرفا جنبه تبلیغ و یا دعوت برای انجام مذاکرات باشد.
Law made simple p116 Fisher V Bell (1960)
زمانی می توان ارائه طرح را پیشنهاد نامید که قصد پیشنهاددهنده بارز و یا قرینه کافی مبنی بر پیشنهاد وجود داشته باشد در غیر این صورت جنبه مذاکره مقدماتی و یا دعوت برای مذاکره خواهد داشت. به عبارت دیگر زمانی که قصد انعقاد قرار وجود ندارد پیشنهاد جنبه ظاهری دارد و به معنای واقعی نخواهد بود. (ماده کنوانسیون ملل متحد)
درباره قراردادهای فروش بین المللی کالا: «پیشنهاد جهت انعقاد قرارداد به یک یا چند شخص معين هنگامی پیشنهاد واقعی محسوب می شود که به قدر کاف مشخص بوده و دلالت بر قصد پیشنهاددهنده مبنی بر الزام حقوقی در صورت قبول داشته باشد.» یک پیشنهاد علاوه بر آنکه به یک یا چند شخص معين ارائه می شود صرفا به عنوان مذاکره مقدماتی تلقی می شود مگر آنکه درخواست کننده پیشنهاددهنده) خلاف این امر را در پیشنهاد تصریح نموده باشد. با تحلیل قواعد فوق و رویه جاری در تجارت بین الملل می توان گفت على القاعده صدور پرفرما proforma توسط فروشنده جنبه پیشنهاد واقعی داشته و صادرکننده نمی تواند مدعی قائل به جنبه ظاهری و مذاکره ای آن باشد و در صورت ارائه قبول مطابق قواعد قبول از سوی مخاطب پیشنهاد، صادر کننده پر فرم ملزم به اجرای تعهد خواهد بود.
پس بنابراین ارسال کاتالوگ و یا بروشورهای فنی از سوی فروشنده دعوت برای مذاکره تلقی می گردد، مگر آنکه بعد از صدور پر فرم باشد. با صدور پر فرم از جانب فروشنده، در حقیقت آمادگی خود را جهت پذیرش تعهد و ایجاد رابطه حقوقی اعلام نموده است و مسائل قبل از پر فرما و گفتگوها و رد و بدل اطلاعات جنبه مذاکره مقدماتی دارد. توجه گردد که ارائه قیمت از سوی فروشنده لزوما به معنای ارائه پیشنهاد نمی باشد و همچنین در خواست تخفیف از سوی طرف پیشنهاد لزوما به معنای قبول نخواهد بود.
Law Made Simple p117
– خاتمه پیشنهاد پیشنهاد در موارد ذیل منتفی و مختومه تلقی می گردد:
۱- با فوت پیشنهاد دهنده قبل از قبول. (عقود جایز حتی پس از انعقاد با فوت هر یک از طرفین قرارداد فسخ می گردد).
۲ پس گرفتن و فسخ پیشنهاد قبل از قبول (مگر آنکه پیشنهاد دهنده در متن.
پیشنهاد اعلام غیر قابل رجوع نموده باشد). پیشنهاددهنده نمی تواند پیشنهاد را در صورت قبول پس بگیرد. با این حال ماده ۱۵ کنوانسیون فوق مقرر می دارد: «یک پیشنهاد حتی اگر غیر قابل فسخ باشد همزمان یا قبل از آنکه به دست پیشنهاد گیرنده برسد قابل فسخ است).
۳-در صورت رد پیشنهاد از سوی مخاطب (چنانچه مخاطب پیشنهاد، رد نماید چون پیشنهاد خاتمه می یابد نمی تواند مجددا آنرا قبول نمايد مگر در صورت ارائه پیشنهاد جدید)
وقتی که مخاطب پیشنهاد را رد نمود فروشنده به سایرین پیشنهاد را ارائه خواهد داد و چه بسا قراردادی هم منعقد نموده باشد. رد کننده پیشنهاد نمی تواند مجددا اعلام قبولی نماید حتی اگر مهلت پیشنهاد برای قبول باقی باشد. با رد پیشنهاد، این واقعه حقوقی منتفی می گردد.
۴-با عدم قبول در مدت زمان مقرر برای قبول (مگر در صورت تمدید پیشنهاد)

۵-در صورت ارائه پیشنهاد متقابل توسط مخاطب پیشنهاد
.(Law Made Simple p118 Hyde V Wrench 1840)
پیشنهاد متقابل با درخواست اطلاعات و یا تخفیف از سوی خریداری متفاوت است. زیرا پیشنهاد متقابل به نحوی است که ارائه طرح جدیدی از سوی مخاطب پیشنهاد صورت می پذیرد که در صورت قبول فروشنده قرارداد منعقد می گردد. صرف درخواست اطلاعات و یا اعلام تخفیف به منزله پیشنهاد متقابل خریدار تلقی نمی گردد.
ماده ۱۹ کنوانسیون فوق مقرر می دارد: هر پاسخی به پیشنهاد که به معنای قبول باشد اما اضافات، محدودیت ها یا تعدیلاتی را متضمن باشد ایجاب متقابل بوده و منجر به رد ایجاب اصلی می گردد.
شروطی مانند قیمت، پرداخت، کیفیت، مقدار، مکان و زمان تحویل تغییر مسئولیت طرفین و یا حل و فصل اختلاف به منزله شروط اضافی که منجر به تغییر اساسی در شرایط ایجاب است تلقی می شود.
شروط اضافی که موجب تغییر اساسی در ایجاب نشود قبول تلقی می شود، مگر آنکه پیشنهاددهنده بدون تاخیر نسبت به شرایط اضافی اعتراض نماید