ابرچالش‌های بازار پول

در نشست هیات کارشناسی“ ماهنامه صنعت حمل و نقل ” مطرح شد:

هجوم سپرده‌گذاران بانک‌ها و برخی از موسسات اعتباری برای دریافت پس‌اندازهای خود در چند ماه گذشته، یک سوال را بیش‌تر از قبل در میان مردم ایجاد کرده است: “آیا نظام بانکی ایران با ورشکستگی روبرو شده است؟“ پاسخ به این سوال آن‌هم در شرایطی که ساختار نظام پولی کشور به‌تازگی از یک تحریم یک‌جانبه بین‌المللی خارج شده و قاعدتا باید ضعیف باشد، نیاز به بحث و بررسی دارد. این‌که مشکل بانک‌های ایران چیست و چرا با وجود نقدینگی بیش از 1300 هزار میلیارد تومانی، منابع بانک‌ها در دسترس بنگاه‌های تولیدی قرار نمی‌گیرد؟ چرا بانک مرکزی هیچ‌گاه نتوانسته از استقلال خود دفاع کند و همواره به شکل یک صندوق در اختیار دولت‌ها بوده است؟ و مهم‌تر از همه این‌که چرا ساختار بانکی ایران همچنان فسادزاست و چه سازوکاری برای برون‌رفت از شرایط موجود باید در پیش گرفته شود؟ اقتصاد ایران، ‌هم‌اکنون با شرایط رکودی شدیدی مواجه است و به‌تازگی بانک مرکزی، سقف 15 درصدی برای نرخ سود سپرده‌های بانکی در نظر گرفته تا به “مسابقه پرداخت سود بالاتر به مردم“ در میان بانک‌ها پایان دهد. آیا این اقدام سیاست‌گزار پولی کافی است؟

در نشست کارشناسی این شماره از ماهنامه “صنعت حمل‌ونقل“ تلاش شده تا پاسخ این سوالات ارایه شود. در این نشست دکتر فریبرز رییس­دانا، اقتصاددان و دبیر هیات کارشناسی ماهنامه از نقش و انگیزه سود پولی بخش خصوصی و سهامداران عمده بانک‌های خصوصی (و البته همین رویه در بانکداری دولتی) در به وجود آمدن چنین شرایطی در بازار پول گفت و این‌که بانک مرکزی باید به‌طور مقتدرانه وارد عمل شود. دکتر محمود جام‌ساز اقتصاددانی که خود تجربه فعالیت اقتصادی نیز دارد، شبکه بانکی را یک سیستم فسادزا دانست و از عقود اسلامی گفت که پر از ابهام است و دکتر اصغر پورمتین به‌عنوان یک فعال بانکی و مولف کتاب‌هایی در حوزه قوانین و مقررات بانکی که تجربه کار در بانک‌های مختلف دولتی و خصوصی را نیز داشته، تلاش کرد به انتقاد‌های مطرح شده پاسخ دهد. او به صراحت واژه ورشکستگی را نیز رد کرد و از دید حقوقی و اصول حساب‌داری مالی تعاریف مختلف در این حوزه را موشکافی کرد. دکتر عرفان لاجوردی، دیگر عضو هیات کارشناسی ماهنامه نیز به بررسی ابعاد حقوقی ماجرای بازار پول ایران و این‌که ورشکستگی چه محتوایی دارد و چگونه شکل می‌گیرد، پرداخت. تا جایی که اختلاف‌نظرهایی نیز میان حاضران این نشست به وجود آمد. اما به نظر می‌رسد که فراتر از این اختلاف‌نظرها، حاضران در این نشست، به چالش‌های نظام بانکی کشور اعتقاد داشتند و برای آن راهکارهایی ارایه کردند.

رییس دانا: کارشناسان اقتصادی و پولی و حتی مردم عادی معتقدند که نظام بانکی ایران ورشکسته یا رو به ورشکستگی است. در مقابل کارشناسان بانک مرکزی و دولتی در دفاع از بانک‌ها برآمده‌ و می‌گویند که صحبت از ورشکستگی بانک‌ها یک نوع جرم است…….

پورمتین: فعالیت‌های شغلی من بیش‌تر در حوزه بانکی بوده و به همین دلیل نیز قصد ندارم از جایگاه بانک‌ها دفاع کنم. چون خودم هم ایراداتی به این سیستم دارم. اما چند موضوع مهم در این باره وجود دارد که باید روشن شود. ابتدا اجازه دهید به موضوع ورشکستگی بپردازیم.

جام‌ساز: می‌خواهم از دید اقتصاد کلان به موضوع بانک‌ها و مشکلات آن نگاه کنم. در حال حاضر بخش زیادی از مردم ما  این حقیقت را درک کرده­اند که در حاکمیت و آمریت مستقیم یک اقتصاد سیاسی رانتی، نفتی با چاشنی ایدئولوژیک اقتصاد نابسامان ما بسامان نشده و وضعیت معیشت، مسکن، بهداشت و رفاه حداقلی انبوه اکثریت جامعه بهبود نیافته است.

لاجوردی: چون مبحث ما از ورشکستگی آغاز شد، اجازه دهید که تعریف قانون از ورشکستگی را بدانیم. ماده 412 قانون تجارت تصریح می‌کند “ورشکستگی تاجر یا شرکت تجاری در نتیجه توقف از تادیه وجوهی که عهده اوست حاصل می‌شود.”

ادامه گزارش اصلی بانکداری را می توانید در شماره 358 ماهنامه صنعت حمل و نقل مطالعه کنید.