صنعت حمل و نقل آنلاین: از دیرباز افراد به فکر یافتن راهی در جهت کاهش ریسک های مالی یا انتقال ان بوده اند تا به این طریق از ایجاد ضررهای مالی بزرگ جلوگیری کرده و متضرر نشوند. نکته ذکر شده نقطه آغاز و مطرح شدن مفهوم بیمه است. صنعت حمل و نقل نیز از این مقوله مستثنی نبوده و در حال حاضر هیچ کالای با ارزشی بدون داشتن بیمه نامه جابجا نمی شود. هیچ کس دقیقا نمی داند بیمه نامه مربوط به کدام ملت بوده است. برخی معتقد هستند دریانوردان فنیقی نخستین کسانی بوده اند که مفهوم بیمه را مطرح نموده اند. با این حال محققین در مورد پیدایش بیمه به شکل امروزی از قرن چهاردهم اتفاق نظر دارند. اولین بیمه نامه ای که به مفهوم امروزی منعقد شد به قرن چهاردهم بر می گردد. در سال ۱۳۴۷ میلادی در ایتالیا قراردادی جهت بیمه نمودن حمل و نقل منعقد شد که این قرارداد را سرآغاز بیمه نامه های امروزی می دانند. بیمه نمودن وسایل نقلیه یکی از نکاتی است که از دیرباز مورد توجه قرار داشته و روش های مختلفی متناسب با وسیله نقلیه و بر اساس نقطه نظرات گوناگون ارائه شده است. در ادامه برخی از این روش ها که درحال حاضر نیز استفاده می شوند به ترتیب تاریخ ارائه معرفی می گردد.

در سال ۲۰۰۶ میشل گرینلی[۱] و همکارش نتیجه تحقیقات خود را با عنوان” محاسبه امتیاز راننده بر اساس عملکرد خودرو تعیین حق بیمه” منتشر نمودند که بر اساس آن برای بیمه نمودن وسیله نقلیه بر اساس امتیاز راننده تصمیم گیری می شود. با نصب دستگاهی درون خودرو عکس العمل های خودرو سنجیده شده و بر اساس اعمالی مانند ترمز شدید که باعث کاهش ۱۲ کیلومتر بر ساعت سرعت خودرو در یک ثانیه می شود، مناطقی که خودرو رفت و آمد می کند، سرعت خودرو و … برای راننده امتیازی محاسبه شده و حق بیمه بر اساس آن دریافت می گردد. این شیوه عمل بر این منطق استوار است که مشاهده رفتار راننده در استفاده از وسیله نقلیه می تواند داده های دقیق و با درجه اعتماد بالایی را فراهم نماید که بر اساس آنها می توان آن میزان از ریسک رانندگی فرد که قابل بیمه شدن می باشد را مشخص نموده و شرایط بیمه نامه را برای راننده مورد بحث تعریف و تنظیم نمود. در سال ۲۰۰۷ روشی برای محاسبه نرخ بیمه معرفی توسط مارتین سوروی[۲] معرفی گردید که بر پایه مسیر عمل می نماید. در این روش شاخص های ایمنی بخش های مختلف مسیر بررسی شده و با آنچه انتظار می رود فرد در طول سفر از آنها پیروی کند مقایسه می شود. بر اساس مقایسات صورت گرفته هزینه بیمه اتومبیل مشخص می گردد. این روش شامل مراحل مختلفی می باشد که می توان به شناسایی مسیرهای انتخاب شده در هر سفر، ارزیابی شاخص های ایمنی جاده ها، یکی کردن اطلاعات ایمنی مسیر ها با مسیر اختصاص داده شده و دیگر طبقه بندی های خطر برای محاسبه هزینه بیمه اشاره نمود. روش تعیین هزینه بیمه بر پایه استفاده در سال ۲۰۱۱ توسط فردریک. اف کریپ[۳] و همکارانش مطرح گردید. آنها بیان نمودند در این روش هزینه بیمه اتومبیل بر پایه مایل و با استفاده از یک روش غیرخطی محاسبه می گردد که سطوح مختلفی از ریسک و خطر را بر اساس فواصل رانده شده به مشتری اختصاص می دهد. به اولین کیلومتر یا مایل های رانده شده توسط فرد بیشترین سطح ریسک اختصاص می یابد و کیلومتر یا مایل های بعدی که توسط راننده پیموده می شود سطوح کمتری از خطر را به خود اختصاص می دهند.

فردریک. اف کریپ و همکارانش معتقد هستند این روش، راهکاری آماری برای محاسبه هزینه بیمه اتومبیل ارائه می دهد که بر مبنای آن هزینه بیمه هر خودرو بر اساس مسافت پیموده شده سالیانه اش محاسبه می گردد. تد لیتمن[۴] مساله دریافت حق بیمه بر مبنای مسافت پیموده شده بر حسب مایل را با توجه به این دیدگاه مطرح نمود که بیمه شوندگان معمولا هزینه ثابتی را به عنوان حق بیمه پرداخت می کنند، درحالی که باید قادر باشند با کاهش مسافت پیموده شده در هزینه های خود صرفه جویی کنند. بر پایه مدل وی بیمه به یک هزینه متغیر تبدیل شده و حق بیمه بر اساس میزان مسافت پیموده شده بر حسب مایل محاسبه و راننده قادر خواهد بود با کاهش مسافت پیموده شده در هزینه های خود صرفه جویی کند. هم چنین لیتمن معتقد است این روش سیاست های عمومی مانند عدل و انصاف، ایمنی جاده ها، دادن حق انتخاب به مشتری، کاهش ازدحام، صرفه جویی در هزینه تاسیسات و انرژی و حفظ محیط زیست و … را دنبال کرده و دست یابی به آنها را ممکن می سازد. تد لیتمن در سال ۲۰۱۲ چند روش مختلف محاسبه حق بیمه بر پایه مسافت پیموده شده را مورد نقد و  بررسی قرار داده و نتیجه می گیرد این روش از لحاظ فنی و اقتصادی شدنی است و می تواند مزایای قابل توجهی برای جامعه و رانندگان به ارمغان بیاورد.

علاوه بر شاخص های ذکر شده در هر روش، شاخص های دیگری نیز ممکن است در محاسبه حق بیمه در نظر گرفته شوند. در بررسی های صورت گرفته در ۲۰ کشور عوامل موثر در تعیین نرخ بیمه در سه گروه مهم ویژگی‌های فردی راننده، ویژگی‌های خودرو و کاربری خودرو، شناسایی و طبقه بندی شده اند. در جدول ۱ عوامل گوناگون هر گروه قابل بیان گردیده است.

جدول ۱ گروه بندی عوامل موثر در محاسبه نرخ بیمه

محاسبه بیمه در ایران

با توجه به شرایط فرهنگی و اجتماعی کشور مانند نحوه محاسبه ارزش جان انسان ها[۵] و هم چنین ضعف هایی که در حال حاضر در زمینه اجرای طرح بر اساس این شاخص ها و مدیریت آن وجود دارد نمی توان هم تمام شاخص های فوق را برای محاسبه نرخ بیمه در ایران به کار برد. در کتاب “مطالعه عوامل ریسک و فاکتورهای مؤثر بر محاسبه حق بیمه در بیمه های اتومبیل” شاخص های فوق به صورت “با توصیه مؤکد، توصیه و عدم توصیه” برای محاسبه در حق ‌بیمه در ایران دسته بندی شده اند.

• با توصیه موکد

ویژگی‌های فردی راننده

جنسیت، سن، وضعیت تأهل، جرائم و تصادفات رانندگی، تاریخ اخذ گواهی‌نامه، نوع گواهی‌نامه، سابقه تصادفات رانندگی منجر به مرگ یا جرح شدید

ویژگی‌های خودرو

نوع/ مدل خودرو، ظرفیت و قدرت موتور، تجهیزات ایمنی خودرو، ظرفیت خودرو، ظرفیت بارگیری، طبقه‌بندی خودرو، تعداد سیلندر

         کاربری خودرو

محل سکونت، نوع استفاده، گروه استفاده‌کننده از خودرو و تعداد راننده‌ها و ویژگی‌های آنها

• توصیه

ویژگی‌های فردی راننده

شغل، وفاداری، رتبه اعتباری، سطح تحصیلات، داشتن بیمه‌نامه‌های دیگر، میزان استفاده از وسایل نقلیه عمومی، مشاغل دوم

ویژگی‌های خودرو

سال ساخت خودرو، دست‌اول یا دست‌دوم بودن خودرو، قیمت خودرو، حداکثر سرعت، شتاب، تغییرات ساختاری در خودرو

         کاربری خودرو

مسافت طی‌شده در یک سال، محل پارک خودرو

• عدم توصیه

ویژگی‌های فردی راننده

ملیت، داشتن بیمه‌نامه جامع، دوره‌های تکمیلی رانندگی، عضویت در کلوب‌های رانندگی، وضعیت سلامت، برج فلکی تولد، درآمد ماهیانه، داشتن مسکن شخصی، رشته تحصیلی، رنگ پوست

ویژگی‌های خودرو

نوع سوخت و قیمت آن، نسبت قدرت به وزن، وزن خودرو، رنگ خودرو، چپ یا راست بودن فرمان، مصرف سوخت به ازای هر ۱۰۰ کیلومتر، نوع تأمین مالی، مبدل کاتالیستی، کشور سازنده خودرو

         کاربری خودرو

منطقه استفاده، استفاده از خودروی دوم، محل کار

نتیجه گیری

همان­گونه که در مشاهده شد روش های مختلفی برای محاسبه نرخ بیمه یا همان حق بیمه وجود دارد که هریک از آنها علی رغم داشتن  مزایای منحصر به فرد ممکن است معایبی نیز داشته باشند که تصمیم گیری در مورد انتخاب یک روش واحد را در دچار مشکل می کند. به نظر می رسد لازم است هر کشور و ملت بر اساس مجموعه ای از پارامتر ها در مورد تعیین حق بیمه تصمیم گیری نماید.به عنوان مثال، چنان که در بالا ذکر شد در ایران توصیه شده است برخی شاخص ها مورد توجه قرار گیرند و برخی شاخص ها نادیده گرفته شوند.

[۱] Michael Greenlee

[۲] Martin Surovy

[۳] Frederick F. Cripe

[۴] Todd Litman

[۵]  در کشورهای اروپایی و آمریکا ارزش جان انسان ها ممکن است به روش سرمایه انسانی و یا تمایل به پرداخت محاسبه شود. در ایران عواملی مانند نرخ دیه اسلامی در تعیین هزینه بیمه اتومبیل دخیل هستند.