در قرن بيست و يکم، پيشرفت فناوري موجب شد تا وقت انسان بيش از پيش آزاد شود و به تبع آن زمان بيشتري را صرف اوقات فراغت خود نمايد که سفر و گردش یکی از بخش‌های گذران این اوقات فراغت است. باتوجه به توسعه گردشگری در جهان امروزی می‌توان اين قرن را عصر صنعت گردشگري نامگذاری کرد. در عین حال،گردشگري به عنوان يکي از منابع درآمد و ايجاد اشتغال در سطح ملي مي‌تواند رهيافتي براي توسعه اقتصادي باشد. گردشگري
بهخصوص در زمانيکه سود فعاليت‌هاي ديگر بخشهاي اقتصادي در حال کاهش باشد،جايگزين مناسبي براي آنها و راهبردي براي توسعه است.
همچنين بايد افزودکه چرخه عظيم مالي که به طور غير مستقيم حول محور صنعت گردشگري ميچرخد،به مراتب بیشتر از درآمدهاي مستقيم بر اقتصادجهاني تاثيرگذاراست. درعین حال نمی‌توان از هزینه‌های مریی و نامریی که این صنعت به بخش‌های مختلف تحمیل می‌کند، چشمپوشی کرد.
در این میان مجمع عمومی سازمان ملل سال ۲۰۱۷ میلادی را به عنوان سال جهانی “گردشگری پایدار؛ابزاری برای توسعه” (International Year of Sustainable Tourism for Development) اعلام کرده‌است و این نامگذاری با پنج هدف اصلی، رشداقتصادی پایدار و فراگیر،شمول اجتماعی،کاهش فقر و اشتغال،بهره‌وری منابع،تغییرات اقلیمی وحفاظت از محیطزیست،ارزش‌های فرهنگی،میراث و تنوع و درک مشترک،صلح و امنیت انجام شده است.
با توجه به اهمیت توسعه گردشگری پایدار و مفهوم آن و اتکا به یکی از ارکان اصلی توسعه گردشگری که بخش اقامت و هتل است، میزگردی تحت عنوان سرمایهگذاری در صنعت هتلداری،چالش‌هاوموانع پیش رو با حضوردکترفریبرز رییسدانا اقتصاددان و دبیرهیات کارشناسی ماهنامه،دکترابراهیم بای سلامی رییس هلدینگ گردشگری سازمان تامین اجتماعی، دکتر جمشید حمزه زاده رییس جامعه هتلداران ایران،دکترعرفان لاجوردی دکترای حقوق بین‌الملل وتنی چند از کارشناسان این حوزه در دفتر مجله برگزارشد.
گردشگری یکی از صنایع روبه رشد جهان است و منبع مهمی برای کسب درآمد بسیاری ازکشورها محسوب می‌شود. صنعت گردشگری با تمرکز ویژه بر مردم، ازطریق ایجاد مشاغل مختلف،به جوامع محلی، حیاتی دوباره می‌بخشد. اماگردشگری پایدار از تمرکزی دوباره و سازگاری آن با شرایط موجود میگوید. باید بین محدودیت‌ها و استفاده از منابع توازنی یافت که تغییرات مداوم،نظارت و برنامه‌ریزی به ما این اطمینان را بدهدکه گردشگری رامی‌توان مدیریت کرد.
این میزگرد با صحبتهای دکتر فریبرز رییسدانا و اشاره به بحث “گردشگری پایدار” آغاز شد. وی دراین خصوص گفت:برای تشریح گردشگری پایدار، نیازمند توضیح دقیق اصطلاح پایداری هستیم. اگر این توضیح و تشریح را داشته باشیم تکلیف خود را می‌دانیم که می‌خواهیم چه کنیم، کجا سرمایهگذاری کنیم و چگونه منابع ملی و امکانات جامعه را هدایت کنیم و چه توصیه‌هایی به کارشناسان، مردم عادی و مسوولان داریم.اگر بخواهیم از گردشگری بگوییم این مهم را می‌توان به سادگی توصیف کرد چراکه گردشگری عبارت است از سفرهایی که به قصد کار و تجارت انجام نمی‌شود بلکه این سفر به قصد رفاه و تفریح و اوقات فراغت اتفاق می‌افتد که می‌تواند شاملسفرهای داخلی، خارجی و ورودی شود.
این اقتصاددان با اشاره به آنکه پدیده فراغت امروزه تبدیل به مفهومی فراتر از نقطه مقابل کار شده است اظهار کرد:امروزه فراغت به عنوان بحثی در هستی انسان مطرح می‌شود. این درحالی است که در گذشته، افتخار این بود که از فراغت دور شوند چراکه گفته می‌شد نشانه تنپروری است و حتی در دوره‌ای به عنوان پاداش به کار در نظر گرفته می‌شد. اما در فلسفه رادیکال و در فلسفه تحمیل علوم انسانی کاوش در شخصیت و هویت انسانی مطرح می‌شود که فراغت پدیده سطحی و پاداش در قبال کار نیست بلکه هستی انسان است.انسان خلق شده تا به فعالیتهای ارزشمند بپردازد و اثر هنری و علمی تولید کند. همه این امور جزو فراغت هستند. فراغت ضد کار نیست و تغییر نرم به نفع بالابردن ارزشزایی واقعی برای انسان است.گردشگری نیز از این قاعده مستثنی نیست. این روزها هدف از گردشگری، فقط جذب افراد پولدار که بتوانند منشا درآمد و سود باشند نیست بلکه به وظیفه انسانی برای ارایه امکانات در جهت شکوفایی و بالندگی حیات انسانی تبدیل شده‌است و در این مورد، گردشگری و فراغت با یکدیگر همسو هستند.
رییسدانا در ادامه با اشاره به گردشگری پایدار اذعان کرد: آنچه در حوزه گردشگری پایدار مطرح است، مفهوم پایداری است که جای بحث دارد. آنچه متداول است، تعریف پایداری در دانش توسعه اقتصادی مطرح شده و به سایر بخشها رسیده است. از آنجا که هر فعالیت بشری، هزینه‌های مریی و نامریی ایجاد می‌کند،موجب اختلال در منابع می‌شود و ضایعات به بار می‌آورد که از آنجمله می‌توان به آلودگی محیطزیست اشاره کرد. بنابراین فعالیتهای توسعه‌ای و مولد،زمانی موجه است که به قدر کافی درآمد داشته باشد تا به جبران ضررها و خسارتهاییکه ایجاد کرده بپردازد.
او معتقد استاز چندین سال پیش تاکنون این بحث مطرح است که درآمد خالص یک فعالیت فقط عبارت از کسر هزینه‌های پولی از محل درآمد نیست بلکه عبارت است از کسر هزینه‌های مختلفی که آن فعالیت در جامعه بشری به بار می‌آورد.
این اقتصاددان با اشاره به آنکه اگر چنین کنیم می‌شود پایداری ولی در تعریف جدیدتر، پایداری مفهوم عمیق‌تری پیدا کرده است افزود: به این معنا که هزینه را فقط بر اساس هزینه ریالی تصور نکنیم بلکه هزینه‌های انسانی، از دست رفتن فرصتهای انسانی، کرامت و شرافت انسانی و محیطزیست به نفع آیندگان و به نفع نسلهای آینده مطرح است. اگر فعالیتی، محیطزیست را از اختیار نسلهای آینده خارج کند با وجود آن که نمیتوانیم آنرا ببینیم، اما هزینه‌ای است که پرداخت می‌کنیم.بنابراین پایداری مفهومی گسترده‌تر پیدا کرده است.
رییسدانا با تاکید برآنکه گردشگری پایدار مسوولیت بیشتری را بر دوش فعالان، مدیران و مسوولان گردشگری قرار می‌دهد گفت: این مسوولیت به ما گوشزد می‌کند که به سادگی به جذب گردشگر، ایجاد درآمد و ایجاد شغل ناشی از آن توجه نکنندبلکه به آثار منفی که گردشگری در زندگی اجتماعی و اقتصادی ایجاد می‌کند نیز بنگرند. آثار منفی این امر بر نسلهای آینده وامنیت اجتماعی باید مورد توجه قرار گیرد. البته توسعه گردشگری فقط با آثار منفی همراه نیست چراکه گردشگری موجب تبادل فرهنگی و ارتباط بین انسانها می‌شود و از این امر می‌توان به عنوان آثار مثبت یاد کردتا بتوانیم ترازنامه واقعی گردشگری را در جامعه شناسایی کنیم. در دنیا نگاه‌های مختلف به موضوعات محیطزیستی داریم. گاهی با نگاهی مانند نظر ترامپ به موضوعات محیط زیست روبه رو میشویم که میگوید:”من این حرف‌ها حالیم نیست و اگر فلان قرارداد محیطزیست را امضا کنم فلان میلیون دلار به ضرر اقتصاد ما می‌شود و شغلهایمان را از دست می‌دهیم از این رو هیچ تعهدی را در قبال محیط زیست بر عهده نمی‌گیرم چون تعهد اصلی من در خصوص حقوق ساکنان و مردمان آمریکاست”. این صحبتها ظاهر احساساتی دارند و اینگونه به نظر می‌رسد که نباید در چنین اموری مداخله کرد. این درحالی است که پدیده‌های جهانی به همه مردم جهان ارتباط دارد.
نشریه”گردشگری پایدار” به عنوان رسانه‌ای مسوول در مقابل افکار عمومی این دریچه را ایجاد کرده‌است تا کارشناسان امر بتوانند با بیان نظرات خود، جنبه‌های مختلف گردشگری پایدار را مورد بررسی قرار دهند. گردشگری باید درآمدزایی، اشتغالزایی و استفاده از منابع را در پی داشته باشد اما جا دارد آثار منفی و مثبت ناپیدایی که گردشگری در جامعه ایجاد می‌کند را هم به صورت منطقی و شجاعانه و شفاف مطرح کنیم تا برای آیندگان از قید خیالپروری نجات پیدا کنیم.
**تاملی بر گردشگری و مفهوم پایداری
این نشست تخصصی با صحبتهای دکترابراهیمبایسلامیرییسهلدینگگردشگریسازمانتامیناجتماعی ادامه یافت.
او با اشاره به مفاهیم جدی و اصلی مانند گردشگری و پایداری گفت: مفهوم گردشگری از آنجا که به حرکت نظام‌مند انسانها و تعریف فرآیند میزبانی و مهمانی به عنوان یک موقعیت تجاری وسیع متصل است، درخور اندیشه و تحقیق بیشتری است. گردشگری مفهومی است که نمیتوانیم به سادگی از آن عبور کنیم بلکه باید آنرا بشناسیم.
ابراهیمبایسلامی در ادامه مفهوم گردشگری را در دو سطح مورد بررسی قرار داد و گفت: مفهوم گردشگری عبارت است از پدیده اجتماعی به عنوان گردشگری که در جهان مدرن بعد از طی مراحل جهانگردی اتفاق افتاده است. چراکه عمر جهانگردی به سر آمده و می‌توان گفت برادران امیدوار از آخرین جهانگردان بودند و بدون مقصد معین، بدون بلیط و هزینه مشخص در مسیرهای مختلف حرکت و به کشورهای مختلف سفر میکردند. در جامعه مدرن، بزرگترین پدیده اجتماعی گردشگری است. چراکه تاکنون سابقه نداشته‌است بیش از یک میلیارد و دویست میلیون نفر در قالب تورهای منظم در تعاملی مسالمتآمیز برای فرار از یکنواختی و برای بهدست آوردن آرامش، ماجراجویی و لذت بردن و تفریح و … حرکت کنند و مجدد به وطن خود بازگردند. از این روست که امروزه صنعت گردشگری تبدیل به مهمترین صنعت جهان شده است.
او با اعتقاد به اینکه گردشگری به محور تحولات نظام اجتماعی تبدیل شده است اظهار کرد: در ابعاد اقتصادی، اجتماعی، سیاسی و فرهنگی وارد فضای دیگری میشویم که ناشی از تحول در ساختار تولید است. وقتی بشر فعالیتهای خود را از کشاورزی به صنعت و از صنعت به خدمات گسترش می‌دهد، شاهد آن هستیم که در آخرین تغییری که در ساختار تولید اتفاق می‌افتد، نظام اقتصادی را وارد پارادایمهای جدید می‌کند.
این فعال گردشگری ادامه داد: در درجه اول با پدیده‌ای وسیع به نام گردشگری روبهرو هستیم با کارکردهای مختلف سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی و در درجه دوم توجه ما به صنعت گردشگری است. صنعت گردشگری موقعیت میهمانی و میزبانی را به فرصت تجاری تبدیل کرده است.
ادامه این مطلب را می توانید در شماره 357 ماهنامه صنعت حمل و نقلب خوانید.
